سم سایپرمترین Cypermethrin یک نوع آفتکش غیر سیستمیک است و اثرات سریع، پایدار و مؤثری بر روی حشرات و شبپرهها دارد. این آفتکش به صورت سنتتیک پیروتیروئیدی است و در مقیاسهای بالا در کشاورزی به کار گرفته میشود. نام تجاری این سم، ریپکورد Ripcord است و در سال 1974 تولید شده است. سایپرمترین با اسامی دیگری چون سیمبوش، کفیلسوپر و امو نیز شناخته میشود.
این سم به طور مصنوعی تهیه شده است ولی نمونه طبیعی آن نیز از گلهای داوودی گرفته میشود. تأثیر سایپرمترین بیشتر به صورت تماسی است و حشرات و موجودات زیرزمینی هنگام تماس با این سم، دچار فلج سیستم عصبی شده و به علت عدم توانایی در حرکات طبیعی، پس از مدتی از بین میروند.
این آفتکش را جهت نگهداری باید در بستهبندی اصلی خود حفظ کرده و در مکانهای خشک و بدون رطوبت و به دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی قرار داد. در محل نگهداری و فواصل کم از این سم نباید مواد خوراکی و خوردنی گذاشته شود.
آفتکش سایپرمترین در کشور ما و بقیه نقاط جهان جهت مقابله با حشرات جونده در سیب و پنبه، مگس غلاف کلزای زمستانه، سفیده و کک در انواع کلمها، شته غلات در گندم، جو و نخود، سرخرطومی در لوبیا و نخود، سوسک پلنخوار در کلزا، پسیل گلابی و کنه قرمز در مرغ خانگی استفاده میگردد.
از این آفتکش جهت سلامتی گلهای آپارتمانی در غلظتهای بسیار کم نیز استفاده میشود. همچنین میتوان به منظور دفع انگلهای خارجی پرندگانی مثل کبوتر نیز از این سم استفاده نمود.
سم سایپرمترین به علت بیبو بودن گزینه مناسبی جهت ضد عفونی سرویسهای بهداشتی منازل و مکانهای عمومی و کارخانجات میباشد.
استفاده از آفتکش سایپرمترین در مقادیر گوناگون انجام میگیرد و میتوان این سم را توسط سمپاشهای دستی، پشت کمری، تجهیزات تراکتوری و یا هواپیماهای سمپاش، مورد استفاده قرار داد. به جز سموم قلیایی میتوان سایپرمترین را با سموم دیگر نیز مخلوط نمود.
بهترین زمان سمپاشی هنگام صبح زود و یا اوایل غروب است و بهتر است زمانهای گلدهی و فعالیت زنبورهای عسل از این سم استفاده نشود. همچنین هنگام استفاده از سم سایپرمترین برای درختان باید توجه داشت که اثر این سم به میزان پوشش سمپاشی بستگی دارد؛ بدین معنی که با افزایش تراکم گیاه مورد نظر، حجم محلول مورد نیاز سم سایپرمترین برای آن باید افزایش یابد.
نیمه عمر این سم درون خاک حدود 30 روز میباشد ولی بستگی به شرایط محیطی میتواند بین 2 تا 8 هفته تغییر نماید. طول عمر آن در محیط بیرونی و بر روی شاخ و برگ گیاهان، 5 روز میباشد. دوره کارنس یا ماندگاری آن برای درختان میوه 21 روز و برای گیاهان زراعی مثل کلم، لوبیا و نخود بین 7 تا 10 روز است.
آفتکش سایپرمترین دارای درصدهای مختلفی است و هنگام استفاده باید با توجه به درصد خلوص آن مورد مصرف قرار گیرد. به عنوان مثال از نمونه 40 درصد آن جهت آفات برگخوار سیب به مقدار 250 میلیلیتر در هکتار و در مبارزه با آفات برگخوار پنبه مقدار 175 میلیلیتر در هکتار به صورت محلول استفاده میشود.
نمونه سایپرمترین 10 درصد را جهت مبارزه با حشرات، مورچهها و ساس استفاده میکنند که میتواند در مکانهای سربسته نیز سمپاشی گردد. نحوه استفاده از آن، ایجاد محلول 5 لیتر آب همراه با 50 سیسی حشرهکش و اسپری آن به مکانهای زندگی و عبور حشرات و مورچهها میباشد. جهت مبارزه با سوسکهای فاضلاب، مقدار 10 لیتر آب با 200 سیسی حشرهکش ترکیب کرده و در مجاری مورد نظر ریخته میشود.
از سم سایپرمترین جهت آفات زیر خاک مانند کرم خاکی، آبدزدک و کرمهای ریشهخوار نیز کمک گرفته میشود که برای این منظور باید 50 سیسی از سم را به صورت محلولپاشی در 50 متر مربع از خاک اسپری نمود. برای مبارزه با آفات حیوانات اهلی نیز از این سم به مقدار دو بار در سال استفاده میگردد.
هنگام استفاده از این سم در مقادیر زیاد و سطوح وسیع، استفاده از تجهیزات ایمنی مثل ماسک فیلتردار، دستکشهای بلند و ضخیم، چکمه، عینک و لباسهای تمامقد توصیه شده است.
میزان سمیت سایپرمترین برای محیط زیست و جانداران به مقدار و طول زمان استفاده این سم بستگی دارد. آزمایشات ثابت کردهاند که مقادیر کم سایپرمترین طی 24 ساعت از بدن انسان و جوندگان دفع میگردد و بعید است که این سم در بدن تجمع پیدا کند. خطر سایپرمترین در مقادیر کم برای انسان و حیوانات خانگی بسیار کم بوده و میتوان گفت که بیخطر است، ولی چنانچه اشخاص یا حیوانات به مدت طولانی و در مقادیر زیاد، در معرض تنفس یا تماس پوستی با آن باشند، دچار عوارضی چون تحریک پوست و قرمزی چشم میگردند.
گاهی از طریق تماس با این سم، عوارض دیگری بر سیستم عصبی انسان اعمال شده که میتواند به بیحسی، سوزن سوزن شدن و خارش پوست، ایجاد سوزش، از دست دادن کنترل مثانه، از بین رفتن تعادل و یا تشنج منجر گردد. تماس تنفسی زیاد با این سم نیز شامل مواردی چون سردرد، ترشح زیاد بزاق، تنگی نفس، تشنج و حالت تهوع خواهد گردید.
به علت چسبندگی این سم به ذرات خاک در صورت ورود آن به آبهای زیرزمینی، مشکلات خاصی به صورت آلودگی برای آب بوجود نخواهد آمد؛ اما در صورت ورود این سم به آبهای جاری، برای آبزیان و ماهیها بسیار خطرناک است و باید هنگام استفاده از آن، دستورالعملهای بهداشتی و حفاظتی را به دقت اجرا نمود. سایپرمترین برای پرندگان، سمیت زیادی نداشته ولی برای زنبورها و حشرات آبزی مانند ماهیها خطرناک میباشد.
میزان سمیت LD50 این آفتکش برای پستانداران بین 250 تا 4250 میلیگرم بر کیلوگرم، برای پرندگان بین 10000 تا 20000 میلیگرم بر کیلوگرم، برای ماهیها 2.37 میکروگرم بر لیتر و برای دافنیها 0.15 میکروگرم بر لیتر میباشد.
در صورت تماس پوستی با سم سایپرمترین، باید سریعاً کفش و لباس فرد مسموم را از بدن وی خارج کرده و محل تماس با سم را با آب و صابون ساده ضد سوزش، حدود یک ربع شستشو دهیم. در صورت آلوده شدن چشمها نیز باید از آب ساده جهت شستشو استفاده کرده و با حرکات زیاد پلکها به خروج سم از داخل چشم کمک نمود.
طریقه مصرف:
50 تا 70 میلی متر تر سم فوق را با 5 لیتر آب به خوبی حل کرده و سپس توسط سمپاش (دستی با مکانیکی) مخفیگاه و راه های گریز حشره ها را به طوط اساسی سمپاشی کنید (50 میلی لیتر از محلول جهت سمپاشی هر متر مربع کفایت می کند)