بسپاسه یا بسباسه، در واقع پوست جوز هندی است که در زبان انگلیسی به آن Mace یا Javitri گفته میشود و به نامهای دیگری چون جوزبوا، موسکا، حسنف یا چارگون نیز معروف است. بسپاسه ادویهای است که از پوشش مشبک و خشک دانههای جوز هندی به دست میآید. رنگ این گیاه دارویی به منطقهای که از آن برداشت شده بستگی دارد. بعضی از انواع آن، قرمز یا نارنجی است که مربوط به جوز هندی اندونزی است و بعضی به رنگ زرد مایل به قهوهای است که به منطقه اسپانیا تعلق دارد. این گیاه در اکثر مناطق گرمسیر جهان مثل هندوستان، سریلانکا، کارائیب، آمریکای جنوبی، مناطقی از چین و جزایر آنتیل رشد میکند. به همین خاطر بسپاسه به ادویه جزایر نیز معروف شده است. رواج مصرف و آشنایی کشورهای مختلف با این گیاه دارویی، از قرن شانزدهم میلادی شروع شده است.
همانطور که گفته شد، بسپاسه یک روکش توری مانند قرمز رنگ است که از پوسته بیرونی جوز هندی جدا میگردد و آن را خشک مینمایند. پس از خشک شدن به رنگ زرد متمایل به قهوهای تغییر رنگ میدهد و عطر و طعمی شبیه ترکیب دارچین و فلفل دارا میباشد.
از بسپاسه به عنوان یک چاشنی و طعمدهنده غذا در تهیه انواع خوراکیها مانند کیک، پودینگ، کاستیل و دونات استفاده میشود.
از مهمترین خواص بسپاسه میتوان به کاربرد این گیاه دارویی در رفع مشکلات گوارشی و سوء هاضمه مانند تهوع، نفخ معده، اسهال، اسپاسم و بیاختیاری ادراری اشاره نمود. بسپاسه اشتها آور است و با تحریک هورمونهای دوپامین و سروتونین باعث ایجاد آرامش و رفع افسردگی میگردد. بسپاسه جهت افزایش حافظه، تقویت گردش خون و محافظت از عفونتها به بیماران کمک فراوانی مینماید. بسپاسه داروی گیاهی مفیدی جهت جلوگیری از ابتلا به دیابت است. از این دارو جهت رفع دردهای عضلانی و مفصلی، آرتروز و کوفتگی بدن نیز کمک گرفته میشود.
بسپاسه به بهداشت دهان و دندان کمک کرده و علاوه بر رفع بوی نامطبوع دهان در کاهش دردهای لثه و دندانها مؤثر است و جویدن آدامس حاوی عصاره این گیاه به کاهش خونریزی لثه و تشکیل پلاکهای دندانی منجر میگردد.
از بسپاسه میتوان به منظور شکستن و حلشدن سنگهای کلیوی استفاده نمود. هنگام سرماخوردگی و بروز آنفلوانزا و بیماریهای ویروسی، مصرف بسپاسه بسیار مفید میباشد. افراد دارای مشکلات ریوی و آسم نیز میتوانند از این گیاه دارویی جهت رفع مشکلات تنفسی کمک بگیریند.
گیاه دارویی بسپاسه به صورت پودر، ادویه و ضماد به کار گرفته میشود. بعضی مواقع آن را دم کرده و میل میکنند. در بیشتر موارد از پودر شده این گیاه در آشپزی و تهیه انواع غذاها استفاده میگردد. همچنین میتوان آن را با برگ مورد، مخلوط کرده و جهت رفع بوی بدن بصورت ضماد به کار گرفت.
مصرف بسپاسه مانند بسیاری از گیاهان دارویی برای زنان باردار منجر به سقط جنین و یا ایجاد نقایص ژنتیکی و مادرزادی میگردد. در مورد مادران شیرده اطلاعات زیادی از مشکلات احتمالی وجود ندارد، ولی بنا به احتیاط بهتر است مادران شیرده نیز از مصرف آن اجتناب نمایند.
افرادی که داروهای خاص استفاده میکنند، بعلت احتمال تداخل دارویی با این گیاه دارویی و تغییرات متابولیسمی، باید جهت مصرف این ماده با پزشک خود مشورت نمایند.
استفاده نامتعادل و خودسرانه بسپاسه میتواند به عوارضی چون ضربان نامنظم قلب، ایجاد توهم و خواب آلودگی، تشنج، سرگیجه، خشکی دهان و معده درد منجر گردد.
مواد معدنی تشکیل دهنده بسپاسه شامل مس، آهن، منگنز، فسفر، کلسیم، منیزیم، پتاسیم، سلنیوم، سدیم و روی میباشد. بسپاسه حاوی مقادیر مناسبی از اسید فولیک، نیاسین، ریبوفلاوین، تیامین، ویتامین آ، ویتامین ب6 و ویتامین سی میباشد. در گیاه دارویی بسپاسه همچنین پروتئین، فیبر غذایی، کربوهیدرات، چربی و اسیدهای چرب اشباع شده و اشباع نشده نیز موجود است.
صد گرم بسپاسه 475 کیلوکالری انرژی دارا میباشد.
گیاه دارویی بسپاسه در مرتبه اول معتدل و در مرتبه دوم دارای مزاج گرم و خشک میباشد.
گیاه دارویی بسپاسه باید پس از خرید در مکان خشک، تاریک و خنک نگهداری شود و در صورت رعایت این موارد، ماندگاری بلند مدتی دارد. این گیاه دارویی را باید از منابع معتبر تهیه نمود تا از کیفیت و خلوص آن اطمینان لازم حاصل گردد.